فاکتورهای زیادی روی سلامتی ما اثر دارند که هرکدام می‌توانند به نحوی روی طول عمر ما تاثیرگذار باشند. اندازه گیری دقیق میزان برخی از این فاکتورها می‌تواند به ما در بهبود بیماری‌ها و پیشگیری از ابتلا، کمک کند. اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر در اندازه گیری میزان اکسیژن بدن است که یکی از مهم‌ترین عناصر مصرفی بدن ما است. بدن ما شاید بتواند با کمبود بسیاری از مواد معدنی دیگر کنار بیاید اما بدون اکسیژن ما قادر به تنفس و زندگی نیستیم. به همین دلیل هم اندازه گیری میزان اکسیژن برای ما از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مطلب قصد داریم تا به معرفی این دستگاه، انواع آن و چگونگی اندازه گیری اکسیژن خون توسط پالس اکسیمتر بپردازیم.
اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر در چیست؟
حتما می‌دانید تنفس از جمله فرایندهایی است که برای ما حیاتی است. تنفس توسط مغز کنترل و توسط ریه‌ها انجام میشود. طی این فرایند بسیار حساس هوا با میزان اکسیژن بیشتر وارد ریه‌ها شده، در آنجا اکسیژن با خون مبادله میشود و از این طریق به سلول‌های دیگر بدن می‌رسد. یعنی اکسیژن یکی از مواد مغذی مورد نیاز برای تمامی سلول‌های بدن ما است. از طرفی دیگر در مرحله باز دم، دی اکسید کربن تولید شده سلول‌ها که یک ماده دفعی و زائد است، توسط خون به ریه انتقال داده شده و از آنجا به بیرون هدایت میشود.
قلب و ریه به کمک هم در فرایند گردش خون و انتقال مواد مفیدی از جمله اکسیژن به سلول‌های بدن نقش دارند. بدین طریق که خون سیاهرگی که دارای مقادیر دی اکسید کربن بالا و اکسیژن کمتر است، توسط قلب پمپاژ شده و وارد ریه میشود. همچنین خون سرخرگی که دارای مقدار اکسیژن بالاتر است، به قلب ارسال میشود. این مسئله باعث ایجاد یک محل تبادل گاز در ریه خواهد شد. نیرویی که باعث این تبادل میشود، همین اختلاف فشار یا غلظت گازهای اکسیژن و دی‌اکسید کربن در مویرگ‌ها و کیسه‌های هوایی است.
لازم به ذکر است که اگر کیسه‌های هوایی به هر دلیلی نتوانند کار تبادل گازی را انجام دهند، مثلا به‌خاطر عفونت، بیماری‌های ویروسی یا میکروبی و… دچار تورم و ضخیم شدن دیواره می‌شوند. در نتیجه توانایی خود را برای تبادل اکسیژن از دست می‌دهند و اکسیژن در خون کاهش می یابد و فرد دچار تنگی نفس، انواع بیماری‌های تنفسی و حتی مرگ می شود. در اینجا اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر برای ما آشکار میشود. افرادی که دچار بیماری هایی از جمله: ذات الریه، کرونا، بیماری انسداد ریوی یا COPD، آسم، بیماری‌های ژنتیکی درگیر کننده ریه، بیماری های قلبی، فیبروزهای ریوی و… هستند نیاز دارند که سطح اکسیژن خونشان تحت کنترل باشد. عوامل زیر ممکن است سبب کاهش اکسیژن خون شوند.
دلایل کاهش اکسیژن خون چیست؟
برای اینکه درک بهتری از اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر داشته باشید، باید راجع به دلایل کاهش اکسیژن خون و بروز این عارضه، اطلاع داشته باشید. داشتن شناخت در مورد عوامل ایجاد کننده و‌منشا کاهش اکسیژن خون می‌تواند روی کنترل این مشکلات تاثیر مثبت داشته باشد. به علاوه میتوانید سریع‌تر منشا ایجاد بیماری را تشخیص داده و درصدد رفع آن اقدام کنید. قطعا تجویز مصرف دارو و تشخیص صد در صدی این موارد، با پزشک متخصص خواهد بود. در هر صورت استفاده از پالس اکسیمتر و سنجش اکسیژن خون مهم‌ترین راه مطلع شدن از میزان دقیق اکسیژن خون برای تشخیص و درمان این نوع بیماری‌ها است. در ادامه چند مورد از مهم‌ترین عواملی که می‌توانند باعث کم شدن میزان اکسیژن خون در بدن شوند را به صورت خلاصه توضیح داده‌ایم.
- نکروز یا آسیبهای بافتی: بافت ریه هم مثل دیگر بافت‌های مناطق بدن می‌تواند تحت تاثیر زخم یا عوامل دیگر قرار بگیرد و نابود شود. از بین رفتن بافت ریه باعث کاهش منطقه تبادل اکسیژن میشود و به همین دلیل می‌تواند یکی از علل اصلی کاهش اکسیژن خون باشد.
- پر شدن کیسه‌های هوایی: گفتیم که کیسه‌های هوایی که به آن‌ها حبابک تنفسی هم گفته میشود، مهم‌ترین ابزار ریه برای تبادل اکسیژن است. هنگامی که این حبابم‌ها با آب، مایع میان بافتی، خون و دیگر مایعات پر شوند، راندمان تبادل اکسیژن بسیار کاهش پیدا کرده و به صفر میل می‌کند.
- فعالیت بدنی: مشخصا هر نوع فعالیت بدنی منجر به افت سطح اکسیژن خون نمی‌شود. توجه کنید که فعالیت‌های بدنی شدید و غیر استاندارد می‌تواند باعث افت سطح اکسیژن خون به صورت کوتاه شود. اما همین هم خطرناک است و باید حتما تمرینات خود را تحت نظر مربی انجام دهید. معمولا این مشکل در صورت داشتن بیماری‌های قلبی رخ می‌دهد. یعنی زمانی که فرد بیماری قلبی دارد و فعالیت شدید بدنی هم انجام می‌دهد. این حالت می‌تواند بسیار خطرناک باشد و روی کارکرد ریه تاثیر منفی بلند مدت داشته باشد.
- نقص در تنفس: اگر به هر دلیلی نتوانید عمل تنفس را به صورت صحیح انجام دهید، احتمالا دچار افت سطح اکسیژن خون می‌شوید. یکی از مهم‌ترین موارد اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر در نشان دادن افت سطح اکسیژن خون در چنین مواردی است. مثلا نوسان‌های تنفسی هنگام خواب که ممکن است خود فرد هم متوجه آن نشود، می‌تواند از این طریق آشکار شود و تحت درمان قرار بگیرد.
- ارتفاعات: این مورد می‌تواند برای کوهنوردان که فواصل زیادی را طی می‌کنند هم خطرناک باشد. معمولا کسانی که مدت زمان زیادی در ارتفاعات بالا می‌مانند، می‌توانند دچار افت اکسیژن خون شوند؛ چون در ارتفاعات درصد اکسیژن هوا کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه میزان اکسیژن مورد نیاز بدن جذب نخواهد شد. این مورد می‌تواند به دلیل افت هوشیاری ناگهانی در ارتفاعات کوهستانی بسیار خطرناک باشد. به همین دلیل کوهنوردان باید به اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر واقف باشند و مراقب سطح اکسیژن خون خود باشند.
انواع مدل های و برندهای پالس اکسیمتر را میتوانید در سایت تن طب با کمترین قیمت بازار تهیه فرمایید. برای تهیه پالس اکسیمتر کلیک فرمایید.
- چگونگی کار با دستگاه پالس اکسیمتر
- چک کردن مداوم میزان اکسیژن خون به پزشک این امکان را می‌دهد تا بتواند مراحل درمان را تحت کنترل بگیرد و در صورت بروز عوارض دارو‌ها، شیوه درمان را تغییر دهد. گاهی اوقات و در صورت مشاهده افت شدید سطح اکسیژن خون، پزشک تجویز می‌کند تا بیمار از دستگاه‌هایی مثل ونتیلاتور استفاده کند تا روند تنفس بهتر انجام شود. مثلا در پاندمی کرونا، بسیاری از افرادی که دچار افت شدید سطح اکسیژن خون شدند، به کمک دستگاه ونتیلاتور درمان شدند. همچنین استفاده از کپسول اکسیژن هم می‌توانست موثر باشد.
- تا اینجای کار سعی کردیم راجع به اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر صحبت کنیم و اهمیت این دستگاه را در جلوگیری از مشکلات تنفسی ترسیم کنیم. در این قسمت می‌خواهیم راجع به چگونگی کارکرد این دستگاه توضیحاتی را ارائه دهیم. این دستگاه طوری طراحی شده تا بتواند در هر لحظه اکسیژن خون بیمار را اندازه گیری کند. مهم‌ترین نکته این است که دستگاه را باید روی یک قسمت از بدن که بافت نرم دارد قرار بگیرد. مثلا لاله گوش با بخش نرم انگشتان محل مناسبی است. در ادامه منبع نور مادون قرمز دستگاه که به تعداد دو عدد درون آن تعبیه شده است، اکسیژن خون بیمار را اندازه گیری می‌کند.
- یکی از این نورهای قرمز دارای طول موجی در محدوده نور قرمز مرئی، و دیگری طول موجی به میزان پرتو فروسرخ نامرئی دارد. سنسورهای پیشرفته دستگاه می‌توانند میزان نوری که از بافت بدن رد میشود و همچنین میزان جذبی که در خون به واسطه هموگلوبین اتفاق می‌افتد را، محاسبه و ارزیابی کند. می‌دانید که حامل اکسیژن در خون به صورت عمده سلول گلبول قرمز است. پالس اکسیمتر درصد اکسیژن را به شما اعلام می‌کند که با توجه به سن فرد، وضعیت سلامتی، وزن و دیگر موارد اکسیژن را نسبت به درصد نرمال می‌سنجید. معمولا درصد اکسیژن نرمال در افراد بزرگسال حدود 95 تا 100 است. هر چقدر اکسیژن خون از این مقدار کمتر باشد، فرد در حالت بحرانی‌تری قرار دارد.
- چه مواردی در اندازه گیری اکسیژن با پالس اکسیمتر مورد توجه هستند؟
- اندازه گیری سطح اکسیژن خون به وسیله این دستگاه باعث شد تا پزشکان در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها بتوانند سریع‌تر عمل کنند. ساخت دستگاه پالس اکسیمتر یکی از مثال‌های مناسب همکاری صنعت بهداشت و صنعت است که به کمک این تکنولوژی می‌تواند جان افراد بیشتری را حفظ کرد. در واقع اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر در تشخیص صحیح و زود هنگام، اصلاح شیوه درمان و بهبود علائم بیمار است. مثل هر دستگاه دیگری، برای استفاده از پالس اکسیمتر باید نکاتی را رعایت کنیم که در اینجا راجع به آن صحبت می‌کنیم.
- توجه به علائم: برای استفاده از این دستگاه توجه به علائم فرد بیمار در اولین قرار دارد. به بیان دیگر استفاده از دستگاه برای افرادی که علائم آن‌ها ربطی به کاهش اکسیژن خون ندارد چندان ضروری نیست. البته در موارد اورژانسی که پزشک تشخیص اندازه گیری سطح اکسیژن خون را می‌دهد، می‌توان استثنا قائل شد. مشکلاتی مثل: سردرد، تنگی نفس، سرگیجه، خستگی، درد ناحیه قفسه سینه، افزایش فشار خون و… از جمله مهم‌ترین علامت‌های هستند که معمولا در صورت بروز آن‌ها، اکسیژن سطح خون هم اندازه گیری میشود. البته کار با پالس اکسیمتر به این علائم محدود نمی‌شود. به هرحال مراجعه به پزشک برای تشخیص وضعیت بیمار از اهمیت زیادی برخوردار است.
- استفاده از دستگاه مناسب: ساخت دستگاه اکسیمتر نیاز به تکنولوژی بالایی دارد. اصطلاحا گفته میشود که اکسیمتر یک دستگاه High-tech است. طبیعتا ما این دستگاه را از کشورهای پیشرفته وارد می‌کنیم. امروزه برندهای مختلفی در دنیا وجود دارند که ساخت دستگاه پالس اکسیمتر را در دستور کار خود قرار داده‌اند. شما میتوانید تولیدات برندهای مختلف را بررسی کنید و با خواندن نظرات دیگر مصرف کنندگان، بهترین مارک این دستگاه را خریداری کنید. طبیعی است دستگاهی که از کیفیت بالاتری برخوردار است، می‌تواند عمر بیشتری داشته باشد و نیاز به تعمیر و تعویض هم نخواهد داشت. از مهم‌ترین برندهای موجود در ایران می‌توان به: نلکور، چویس مد، هگلی و ریشتر اشاره کرد.
- آموزش شیوه برای کیک کار با دستگاه: طبیعتا اعضاء کادر درمان باید آموزش‌های لازم را برای کار با این دستگاه دریافت کرده باشند. نکته مهمی که در این رابطه وجود دارد آموزش کار با دستگاه به افراد بیمار یا همراهان آن‌ها برای استفاده از این دستگاه است تا بتوانند در مواقع نیاز اکسیژن خون خود را اندازه گیری کنند. راحت بودن کار با دستگاه باعث میشود تا اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد و به عنوان یک دستگاه با کاربرد بالا مطرح شود.
یکی از بهترین برندهای پالس اکسیمتر هگلی می باشد که بادقت بالا و ضمانتنامه شرکتی ارزش خریدی بالایی دارد. برای خرید پالس اکسیمتر هگلی مدل A310 از سایت تن طب کلیک فرمایید.
- از بین بردن عوامل خطا: برخی عوامل می‌توانند روی نتیجه اندازه گیری دستگاه خطا ایجاد کنند. از بین بردن این عوامل از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چون در صورت ملاک قرار دادن نتایج اشتباه، تشخیص پزشک، شیوه درمان صحیح و… تحت تاثیر منفی قرار می‌گیرند. بنابراین از بین بردن عوامل خطا برای اندازه گیری صحیح سطح اکسیژن خون ضروری است. زمان کار با دستگاه پالس اکسیمتر قرار گرفتن پروب بر روی انگشت، هر عاملی خارجی بر روی پوست که یک مانع در راه انتشار پرتو نور و جذب آن است، باید از بین برود تا نتیجه گزارش دستگاه صحیح باشد. مثلا لاک ناخن به خصوص رنگ های آبی، مشکی و سبز به دلیل خاصیت جاذب بودن پرتوهای ممکن است باعث اشتباه در اندازه گیری شوند.
- شدت ضربان قلب: شاید تعجب کنید اما شدت ضربان قلب هم روی عدد بدست آمده توسط پالس اکسیمتر تاثیر دارد. می‌دانیم که ضربان قلب باید بتواند خود را به تمام قسمت‌های بدن ارسال کند. از جمله قسمتی از بدن که پالس اکسیمتر رو آن قرار می‌گیرد هم باید از شدت ضربان مناسبی برخوردار باشد تا اندازه گیری سطح اکسیژن به خوبی انجام شود. مثلا دما از جمله مهم‌ترین عواملی است که روی شدت ضربان قلب افراد تاثیر می‌گذارد. یکی از مهم‌ترین مکان‌ها اتاق عمل است که چون دمای اتاق کمتر از حالت معمول است، اکسیمتر احتمالا عددی کمتر از حالت عادی نشان می‌دهد که باید به این نکته و چرایی آن توجه کنید.
- ضریب PI در اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر:
- توضیح دادیم که گاهی اوقات شرایط محیطی روی تاثیر ضربان قلب تاثیر می‌گذارد. از سمت دیگر ضربان قلب هم روی میزان اکسیژن ارسال شده به بافت و در نتیجه عدد گزارش شده توسط اکسی متر اثر می‌گذارد. برای اینکه بتوانیم از تاثیر محیط روی عدد اندازه گیری شده پالس اکسیمتر صرف نظر کنیم، باید از فاکتوری به نام عدد PI استفاده کنیم. این شاخص می‌تواند تاثیر محیط را تا حد قابل قبولی از گزارش نهایی دستگاه جدا کند تا ما به صورت خالص میزان اکسیژن خون فرد را اندازه گیری کنیم.
- به این عدد ضریب پرفیوژن هم گفته میشود که در کتب پزشکی تحت عنوان: (Perfusion Index) تعریف میشود. این عدد بسته به شدت ضربان قلب فرد آن را در یک بازه ضعیف تا قوی قرار می‌دهد و عددی بین 0.02 تا 20 درصد را به این امر اختصاص می‌دهد. نکته مهم این است که برخی دستگاه‌های اکسیمتر دارای این عدد هستند که مشخصا دقت بیشتری دارند و سطح اکسیژن را بر اساس شدت ضربان قلب محاسبه می‌کنند. بدیهی است اکسیمترهایی که برای کوهنوردان و بیماران در اتاق عمل استفاده میشود باید از نوعی باشد که توانایی مناسبه عدد پرفیوژن را داشته باشد.
- انواع پالس اکسیمتر
- به سبب اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر و کاربرد گسترده است دستگاه، شرکت‌های سازنده آن را در انواع مختلفی تولید می‌کنند تا در موقعیت‌های مختلف کارایی داشته باشد. در این قسمت انواع متداول‌تر ساخته شده است دستگاه و تفاوت‌هایی که با دیگر مدل‌ها دارند را، شرح می‌دهیم. شما میتوانید بسته به نیاز خود و موقعیت استفاده از این دستگاه‌ها، مورد مناسب را شناسایی کنید و سپس نسبت به خرید آن اقدام فرمایید. اگر پس از توضیحات ارائه شده همچنان ابهامی داشتید، میتوانید با کارشناسان مربوطه ارتباط بگیرید و سوالات خود را مطرح کنید. طبقه بندی ارائه شده در ادامه بر اساس شکل ظاهری و شیوه اندازه گیری دستگاه تعریف شده است.
- دستگاه پالس اکسیمتر انگشتی: مهم‌ترین کاربرد استفاده این دستگاه برای بیمارانی است که به مشکلات مزمن ریوی مبتلا هستند و نیاز است تا در خانه هم اکسیژن خون خود را تحت نظر داشته باشند. مزیت آن استفاده راحت از دستگاه است که بخش گیره مانند آن در دو طرف انگشت قرار می‌گیرد. پس از مدت زمان حدودا چند ثانیه، اکسیژن خون و ضربان قلب را به شما اعلام می‌کند. همچنین مدل انگشتی پالس اکسیمتر سیم است و بیمار می‌تواند به راحتی آن را با به عنوان یکی از وسایل روزمره با خود حمل کند. به علاوه معمولا قیمت به‌صرفه تری هم دارند.
- دستگاه پالس اکسیمتر دستی یا Hand-held: این دستگاه هم اکسیژن خون افراد را اندازه می‌گیرد و تفاوت آن با مدل قبلی در داشتن صفحه نمایش جدا است. کاربرد این مدل هم بیمارستانیم هم خانگی است اما معمولا برای استفاده خانگی مگر در موارد خاص، توصیه نمی‌شود. این دستگاه دارای پروب جدا برای اندازه‌گیری اکسیژن خون کودکان هم هست.
- دستگاه پالس اکسیمتر رومیزی: کاربرد اصلی آن‌ها در اتاق عمل و بیمارستان‌ها است. به بیان دیگر این دستگاه ها به صورت خاص استفاده پزشکی دارند و برای کار در بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی طراحی شده‌اند. این دستگاه ها دارای پروب اندازه‌گیری اکسیژن برای بزرگسالان، اطفال و کودکان هستند. همچنین امکان کار با باتری، کار در سرما و گرمای شدید هم دارند. قابلیت دیگر آن‌ها توانایی ذخیره سازی نتایج اندازه گیری برای هر بیمار است و کلیه موارد تخصصی که به پزشک در تشخیص وضعیت بیمار کمک می کند را بر روی مانیتور مجزای خود نشان می دهند.
- سخن آخر
- اهمیت استفاده از دستگاه پالس اکسیمتر در اندازه گیری یکی از فاکتورهای مهم بدن انسان است. گاز اکسیژن به صورت مداوم توسط ریه‌ها با محیط خارج در تبادل است که به همین دلیل می‌تواند در معرض آسیبهای فراوان قرار بگیرد. پالس اکسیمتر کمک می‌کند تا بتوانید وضعیت بیمار را همواره تحت نظر داشته باشید و تجویزهای به موقعی داشته باشید. این دستگاه انواع مختلفی دارد که بسته به محل مصرف میتوانید انتخاب و خریداری بفرمایید. هنگام خرید حتما به ضمانت کابل و برند آن توجه ویژه‌ای داشته باشید.