علائم قند خون پایین (هیپوگلیسمی)

آیا تا به حال به طور ناگهانی دچار لرزش، تعریق سرد، یا سرگیجه شده‌اید؟ یا شاید فردی مبتلا به دیابت هستید که نگران مدیریت سطح قند خون خود است. افت قند خون یا هیپوگلیسمی (Hypoglycemia)، وضعیتی است که در آن سطح گلوکز خون (منبع اصلی انرژی بدن) به زیر حد طبیعی، یعنی معمولاً پایین‌تر از ۷۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر می‌رسد. این وضعیت نه تنها نگران‌کننده است، بلکه نیاز به اقدام فوری دارد. علائم افت قند خون می‌تواند از یک احساس ضعف و گرسنگی ساده شروع شود و تا گیجی، تشنج و حتی بیهوشی پیش برود.

در این مقاله از «تن طب» به عنوان فروشگاه تجهیزات پزشکی، ما به طور کامل و دقیق بررسی می‌کنیم که علائم قند خون پایین چیست، چگونه این نشانه‌ها را در مراحل مختلف (از خفیف تا شدید) تشخیص دهید، چه زمانی باید نگران علائم پنهان مانند افت قند در خواب باشید و چه زمانی این علائم یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شوند. شناخت این علائم اولین و مهم‌ترین قدم برای مدیریت صحیح این وضعیت است.

افت قند خون (هیپوگلیسمی) چیست؟

هیپوگلیسمی وضعیتی است که در آن سطح قند (گلوکز) خون شما پایین‌تر از حد طبیعی است. گلوکز به عنوان سوخت اصلی مغز و منبع انرژی بدن عمل می‌کند. زمانی که این سوخت کافی نباشد، بدن و به خصوص مغز، دچار اختلال در عملکرد می‌شوند.

قند خون نرمال چقدر است و از چه عددی پایین محسوب می‌شود؟

علائم اولیه و رایج افت قند خون (خفیف تا متوسط)

اگر سطح قند خون شما شروع به پایین آمدن کند، بدن سیگنال‌های هشداردهنده‌ای ارسال می‌کند. این علائم معمولاً به دلیل ترشح هورمون‌هایی مانند آدرنالین رخ می‌دهند:

۱. لرزش (ارتعاش و لرزه)

یکی از اولین پاسخ‌های بدن به کمبود گلوکز، ترشح هورمون آدرنالین است. این هورمون بدن را در حالت “جنگ یا گریز” قرار می‌دهد و باعث انقباضات عضلانی ریزی می‌شود که ما آن را به صورت لرزش، به خصوص در دست‌ها، احساس می‌کنیم. این یک سیگنال هشداردهنده مستقیم از طرف بدن است که اعلام می‌کند نیاز فوری به انرژی (گلوکز) دارد.

۲. تعریق (عرق سرد)

تعریق ناگهانی و سرد، که اغلب همزمان با لرزش رخ می‌دهد، نیز نتیجه مستقیم ترشح آدرنالین است. این علامت بسیار شایع است و نباید نادیده گرفته شود. بدن با این کار به افت قند خون واکنش نشان می‌دهد، حتی اگر دمای محیط خنک باشد. این عرق معمولاً سرد و چسبناک است و با تعریق ناشی از گرما یا فعالیت بدنی تفاوت دارد.

۳. تپش قلب (ضربان نامنظم یا سریع)

آدرنالین ضربان قلب را تسریع می‌کند. ممکن است احساس کنید قلبتان به شدت به قفسه سینه می‌کوبد (تپش قلب) یا به طور نامنظم می‌زند. این واکنش بدن برای افزایش پمپاژ خون و رساندن سریع‌تر گلوکز باقی‌مانده به اندام‌های حیاتی، به ویژه مغز، است.

۴. اضطراب و تحریک‌پذیری

مغز برای عملکرد صحیح به شدت به گلوکز وابسته است. وقتی سطح قند خون پایین می‌آید، عملکرد شناختی و عاطفی مغز مختل می‌شود. این می‌تواند منجر به احساس اضطراب ناگهانی، بی‌قراری، عصبانیت و کج‌خلقی بدون دلیل واضح شود. این تغییرات رفتاری، نشانه مستقیم تأثیر هیپوگلیسمی بر سیستم عصبی مرکزی است.

۵. گرسنگی شدید و ناگهانی

گرسنگی یکی از مکانیسم‌های طبیعی بدن برای اعلام نیاز به سوخت است. وقتی قند خون افت می‌کند، بدن به سرعت سیگنال گرسنگی را فعال می‌کند تا شما را وادار به خوردن و جبران کمبود گلوکز کند. این گرسنگی معمولاً شدید، ناگهانی و فوری است.

۶. پوست رنگ‌پریده

در پاسخ به افت قند خون و ترشح آدرنالین، رگ‌های خونی سطحی پوست منقبض می‌شوند. بدن این کار را انجام می‌دهد تا جریان خون را از نواحی کمتر حیاتی (مانند پوست) به سمت اندام‌های حیاتی‌تر (مانند مغز و قلب) هدایت کند. این فرآیند باعث رنگ‌پریدگی قابل توجه پوست می‌شود.

۷. سرگیجه یا سبکی سر

مغز بزرگترین مصرف‌کننده گلوکز در بدن است. هنگامی که مغز سوخت کافی دریافت نمی‌کند، فرد دچار احساس سرگیجه، سبکی سر یا احساس “گیج رفتن” سر می‌شود. این نشانه واضحی است که عملکرد مغز به دلیل کمبود انرژی در حال مختل شدن است.

۸. ضعف و خستگی ناگهانی

گلوکز سوخت اصلی عضلات و تمام سلول‌های بدن است. کمبود آن مستقیماً منجر به احساس ضعف عمومی بدن، خستگی و ناتوانی در انجام فعالیت‌های عادی می‌شود. این خستگی به طور ناگهانی رخ می‌دهد و با خستگی ناشی از کار زیاد متفاوت است.

۹. سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی

این علامت (که به آن پارستزی گفته می‌شود) نیز ناشی از تأثیر افت قند خون بر سیستم عصبی است. اعصاب محیطی برای ارسال صحیح سیگنال‌ها به گلوکز نیاز دارند. کمبود آن می‌تواند باعث ایجاد حس‌های غیرطبیعی مانند سوزن سوزن شدن، گزگز یا بی‌حسی، به خصوص در اطراف دهان (لب‌ها و زبان) و گاهی در نوک انگشتان شود.

۱۰. سردرد

کمبود گلوکز در مغز می‌تواند باعث انقباض یا اتساع عروق خونی مغز شود و سیگنال‌های درد را فعال کند. این سردرد معمولاً مبهم است و ممکن است با سایر علائم مانند تاری دید یا مشکل در تمرکز همراه باشد.

۱۱. حالت تهوع

حالت تهوع یکی دیگر از واکنش‌های بدن به استرس ناشی از هیپوگلیسمی است. اگرچه گرسنگی شدید شایع است، اما برخی افراد ممکن است همزمان یا به جای آن، احساس تهوع و ناراحتی در معده را تجربه کنند. این بخشی از واکنش پیچیده هورمونی و عصبی بدن به این وضعیت است.

اگر به طور مکرر این علائم را تجربه می‌کنید، پایش منظم قند خون در خانه بسیار ببرای شما حیاتی است. می‌توانید برای انتخاب دستگاه مناسب، قیمت دستگاه تست قند خون را در فروشگاه تن طب بررسی کنید و بهترین محصول را خریداری کنید.

علائم افت قند خون شدید (وضعیت خطرناک)

اگر هیپوگلیسمی اولیه درمان نشود و سطح قند خون همچنان به شدت افت کند، مغز دچار کمبود شدید انرژی می‌شود. این وضعیت خطرناک است و علائم زیر را ایجاد می‌کند:

1. گیجی و رفتار غیرطبیعی: فرد ممکن است قادر به انجام کارهای ساده و روزمره نباشد یا رفتارهای عجیبی از خود نشان دهد.
2. دشواری در تمرکز: ناتوانی در تمرکز، بریده بریده حرف زدن یا فراموش کردن ادامه جمله.
3. اختلالات بینایی: تاری دید یا دید دوگانه.
4. مشکل در هماهنگی: از دست دادن هماهنگی عضلات و مشکل در راه رفتن.
5. تشنج: این یک علامت بسیار جدی از کمبود شدید گلوکز در مغز است.
6. از دست دادن هوشیاری (بیهوشی یا کما): در این مرحله، فرد به کمک فوری پزشکی نیاز دارد. هیپوگلیسمی شدید درمان‌نشده می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغزی و حتی مرگ شود.

علائم پنهان و خاص هیپوگلیسمی

برخی از علائم افت قند خون ممکن است کمتر شناخته شده باشند یا در زمان‌های خاصی رخ دهند:

علائم افت قند خون در خواب

هیپوگلیسمی شبانه یا افت قند خون در طول خواب، یکی از چالش‌های جدی، به‌خصوص برای افراد مبتلا به دیابت (نوع ۱ و ۲) است. از آنجایی که فرد خواب است، قادر به تشخیص علائم هشداردهنده اولیه مانند لرزش یا اضطراب نیست و بدن ممکن است این سیگنال‌ها را به شکل متفاوتی بروز دهد. تشخیص این وضعیت حیاتی است زیرا افت قند طولانی مدت در شب می‌تواند خطرناک باشد.

علائم اصلی هیپوگلیسمی شبانه اغلب پس از بیدار شدن آشکار می‌شوند یا توسط اطرافیان فرد مشاهده می‌گردند. یکی از شایع‌ترین نشانه‌ها، تعریق شدید شبانه است؛ فرد ممکن است در حالی بیدار شود که لباس خواب و ملافه‌هایش کاملاً خیس از عرق سرد است، بدون آنکه دمای اتاق بالا باشد. نشانه‌ی دیگر، خواب ناآرام و آشفته است. این آشفتگی می‌تواند شامل کابوس‌های واضح و ترسناک یا حتی فریاد زدن و صحبت کردن در خواب باشد. این واکنش‌ها، تلاش مغز برای هشدار دادن در وضعیت کمبود انرژی است.

در نهایت، پیامدهای این افت قند در صبح روز بعد نمایان می‌شود. فرد ممکن است با سردرد شدید صبحگاهی (که اغلب مبهم و ضربان‌دار است) از خواب بیدار شود، یا احساس خستگی مفرط و گیجی کند که با وجود خواب کافی، توجیه‌پذیر نیست. این علائم نشان می‌دهند که بدن در طول شب برای تامین انرژی مغز دچار چالش جدی بوده است.

عدم آگاهی از هیپوگلیسمی

این یک وضعیت خطرناک است که معمولاً در افرادی که سال‌ها دیابت دارند و دچار اپیزودهای مکرر افت قند خون شده‌اند، رخ می‌دهد. در این حالت، بدن و مغز دیگر علائم هشداردهنده اولیه (مانند لرزش، تعریق یا تپش قلب) را تولید نمی‌کنند. در نتیجه، فرد مستقیماً دچار علائم شدید مانند گیجی یا بیهوشی می‌شود که خطر را به شدت افزایش می‌دهد.

برای جلوگیری از این وضعیت، پایش دقیق و مداوم قند خون ضروری است. مطمئن شوید که همیشه به اندازه کافی لوازم در دسترس دارید؛ برای این منظور می‌توانید اقدام به خرید نوار تست قند خون کنید که ابزار بسیار ضروری همراه دستگاه قند خون است.

دستگاه تست قند خون آوان همراه 10 عدد نوار

780,000 تومان قیمت اصلی: 780,000 تومان بود.720,000 تومانقیمت فعلی: 720,000 تومان.

مشاهده و خرید

نوار تست قند خون آوان

255,000 تومان قیمت اصلی: 255,000 تومان بود.245,000 تومانقیمت فعلی: 245,000 تومان.

مشاهده و خرید

دلایل افت قند خون: چرا قند خون پایین می‌آید؟

هیپوگلیسمی بیشتر به عنوان عارضه جانبی درمان دیابت شناخته می‌شود، اما می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد.

۱. افت قند خون مرتبط با دیابت

شایع‌ترین علت هیپوگلیسمی، عوارض جانبی داروهایی است که برای درمان دیابت استفاده می‌شوند. مصرف بیش از حد انسولین یا دوز بالای سایر داروهای کاهنده قند خون می‌تواند سطح گلوکز را بیش از حد پایین بیاورد. علاوه بر این، سبک زندگی فرد دیابتی نقش مهمی ایفا می‌کند؛ حذف کردن یا به تأخیر انداختن یک وعده غذایی، به خصوص پس از مصرف دارو، می‌تواند تعادل انسولین و گلوکز را بر هم بزند. همچنین، ورزش شدید و فعالیت بدنی بیش از حد معمول، بدون تنظیم دوز دارو یا مصرف کربوهیدرات کافی، به سرعت ذخایر گلوکز را مصرف کرده و منجر به افت قند خون می‌شود. مصرف الکل، به‌ویژه با معده خالی، نیز می‌تواند مانع آزادسازی گلوکز ذخیره شده در کبد شده و این وضعیت را تشدید کند.

۲. افت قند خون در افراد غیر دیابتی

اگرچه این وضعیت کمتر شایع است، اما افت قند خون می‌تواند در افرادی که دیابت ندارند نیز رخ دهد. این حالت معمولاً به دو شکل دسته‌بندی می‌شود.
هیپوگلیسمی واکنشی (بعد از غذا)، معمولاً ۲ تا ۴ ساعت پس از خوردن یک وعده غذایی سنگین، به خصوص وعده‌ای که سرشار از قندها و کربوهیدرات‌های ساده بوده، رخ می‌دهد. در این حالت، بدن در پاسخ به ورود ناگهانی قند، انسولین بیش از حد تولید می‌کند که این امر منجر به افت قند خون پس از هضم غذا می‌شود. این وضعیت گاهی در افرادی که جراحی‌های معده (مانند بای‌پس) داشته‌اند نیز دیده می‌شود.
هیپوگلیسمی ناشتا (غیر واکنشی)، زمانی رخ می‌دهد که فرد برای مدت طولانی (مثلاً ۸ ساعت یا بیشتر) چیزی نخورده باشد. دلایل این نوع افت قند خون می‌تواند جدی‌تر و نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشد. مصرف بیش از حد الکل، بیماری‌های شدید کبدی (مانند سیروز) یا اختلالات کلیوی، کمبودهای هورمونی (مانند نارسایی غده فوق کلیوی) و در موارد نادر، وجود توموری در لوزالمعده به نام «انسولینوما» که انسولین اضافی تولید می‌کند، از دلایل اصلی هیپوگلیسمی ناشتا هستند.

چه زمانی علائم افت قند خون خطرناک است و باید به اورژانس مراجعه کرد؟

هیپوگلیسمی شدید یک اورژانس پزشکی است. در موارد زیر فوراً با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید:

• فرد علائم شدید مانند تشنج یا بیهوشی (از دست دادن هوشیاری) دارد.
• فرد دچار گیجی شدید است و نمی‌تواند غذا یا نوشیدنی را ببلعد.
• قند خون به زیر 54 mg/dL رسیده و فرد قادر به درمان خود نیست.
• علائم با درمان‌های معمول (مانند مصرف آب قند) بهبود نمی‌یابد.

نکته مهم: هرگز سعی نکنید به فردی که بیهوش است یا توانایی بلع ندارد، از راه دهان غذا یا نوشیدنی بدهید، زیرا خطر خفگی وجود دارد.

جمع بندی

شناخت علائم قند خون پایین، از لرزش و تعریق خفیف گرفته تا گیجی و تشنج شدید، برای مدیریت به موقع این وضعیت حیاتی است. هیپوگلیسمی، به خصوص در مراحل شدید، می‌تواند خطرآفرین باشد. مدیریت صحیح دیابت و پایش منظم، کلید پیشگیری از این عوارض است. برای اطمینان از دسترسی به بهترین ابزارهای پایش و مدیریت سلامت، می‌توانید از فروشگاه تن طب دیدن فرمایید.